1. Chùa Vân Tiêu

Chùa ở độ cao 724m so với mặt nước biển. Sử cũ chép: Trước khi mất 4 tháng (7/1308), Trần Nhân Tông giảng Truyền đăng lục cho Pháp Loa trên am Tử Tiêu, núi Yên Tử. Nhiều người tin rằng Tử Tiêu ở khu vực chùa Vân Tiêu ngày nay.

Một bia đá ở đây ghi chùa Vân Tiêu trùng tu vào thời Lê do chúa Trịnh là chủ hưng công. Trải qua nhiều lần trùng tu, đến năm 2001 bằng nguồn công đức của Phật tử trong, ngoài nước, chùa mới được phục dựng như hiện nay. 

Khi lên thăm Phật Hoàng tu hành ở đây, vua Trần Anh Tông (1275-1320) cảm tác bài thơ chữ Hán Am Vân Tiêu (bản dịch thơ của Hoàng Việt thi tuyển – Bùi Huy Bích):

Quả núi như tàn với chạm mây

Cung tiên chẳng bợn chút trần ai

Đỉnh non có người tiên tu đạo

Cùng với gió trăng vui tháng ngày.

Gió mát tứ thời quây mặt đất

Trăng thanh giữa trời trắng như tuyết

Trăng đây, gió đây cùng người đây

Hợp thành thiên hạ ba kỳ tuyệt.

Tượng thờ trong chùa được bài trí theo cách thức thờ tự chùa miền Bắc Việt Nam.

Chính điện:

– Hàng tượng thứ nhất: Di Đà tam tôn

– Hàng tượng thứ 2: Trần Nhân Tông nhập Niết-bàn.

– Hàng tượng thứ 3: Tòa Cửu Long

– Bên phải ban thờ Phật là tượng Quan Âm Chuẩn Đề

– Bên ban thờ Phật là tượng Tam Tổ Trúc Lâm.

Tiền đường Chính Điện: Bên phải thờ tượng Đức Chúa Ông, tượng Hộ pháp Khuyến Thiện; bên trái thờ tượng Đức Thánh Hiền, tượng Hộ pháp Trừng Ác.

Bên trái chùa còn lưu dấu tích lò gốm cổ. Trước chùa là Vườn tháp Vọng Tiên Cung.

2. Vườn tháp Vọng Tiên Cung

Vọng Tiên Cung là tên của một ngôi tháp 9 tầng tọa lạc ở giữa vườn tháp, có nghĩa là nhìn tới cung tiên. Đây là một công trình văn hóa tâm linh ảnh hưởng của Đạo giáo, thể hiện sự dung hợp Phật – Nho – Đạo của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử. Vườn tháp mang tên ngôi tháp này.

Vườn tháp nằm trên thế đất đẹp giữa lưng trời, có 5 tháp thờ các Thiền sư thời Lê tu ở chùa Vân Tiêu, trong đó có tháp của Hòa thượng Đại Giác Tuệ, quê xã Hà Hoàng, Thạch Hà, Hà Tĩnh, trước tu ở chùa Long Động (chùa Lân), sau ở chùa Vân Tiêu. Bia vinh danh Hòa thượng ghi:

Tháp báu Vân Tiêu cùng trời đất

Thanh danh hòa thượng truyền bắc nam