
Chùa Đồng có tên Thiên Trúc tự (chùa Cõi Phật), tọa lạc ở đỉnh cao nhất dãy Yên Tử (1.068m). Ngôi chùa ban đầu có từ thời Lê chất liệu bằng đồng, chỉ nhỏ như một khám thờ, do một bà phi phủ chúa Trịnh cung tiến. Năm 1740, gió bão làm chùa bị hư hại, chỉ còn tượng Phật và rường cột.
Chùa Đồng là điểm dừng chân cuối cùng trong hành trình thượng sơn Lễ Phật ở Yên Tử. ‘‘Đồng’’ ở đây không chỉ nói về chất liệu để làm chùa mà còn có ý nghĩa về sự hòa đồng Thiên – Địa – Nhân, con người như hòa mình vào với thiên nhiên, trời đất.
Chưa biết chùa Đồng được dựng vào thời gian cụ thể nào. Quốc sử ghi ngôi chùa thời Lê quy mô nhỏ, có mái bằng đồng như một Thiền Am do bà phi phủ chúa Trịnh cung tiến. Năm 1740, gió bão làm chùa bị hư hại, chỉ còn tượng Phật và rường cột.
Bia đá năm 1931 ghi “thủ tự chùa Long Hoa là Bùi Thị Mỹ tái tạo thiền am”. Chùa được làm bằng xi-măng cốt đồng.
Năm 1993, Ni trưởng Đàm Lựu và Phật tử ở Mỹ công đức dựng một ngôi chùa nhỏ bằng đồng bên chùa cũ.
Năm 2006 hai ngôi chùa trên được hạ giải. Ngày 12/12 năm Bính Tuất (30/01/2007), bằng nguồn công đức của Phật tử trong, ngoài nước, chùa mới bằng đồng thay thế và tọa lạc trên nền hai chùa trên, có chiều dài 4,6m, rộng 3,6m, cao 3,5m, nặng 70 tấn. Chùa như một đài sen thờ Đức Phật A Di Đà và Tam Tổ Trúc Lâm.
Lên đến nơi đây, du khách như được giao hòa cùng trời đất, tạo nên khoảnh khắc đáng nhớ “thiên thời – địa lợi – nhân hòa” :
Trên non Yên Tử chòm cao nhất,
Trời mới canh năm đã sáng tinh.
Vũ trụ mắt đưa ngoài biển cả,
Nói, cười, người ở giữa mây xanh.
(Trích thơ Nguyễn Trãi, bản dịch của Đào Duy Anh)


