Dãy núi Yên Tử từ xa xưa đã được biết đến như là một phúc địa của Giao Châu. Ngoài cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, Yên Tử còn là xương sống và vùng phên dậu của quốc gia Đại Việt. Ngày nay, khu vực này vẫn là một không gian chính trị, kinh tế, xã hội, tâm linh linh thiêng của Việt Nam.

CHỐN LINH THIÊNG CỦA PHẬT GIÁO VIỆT NAM

Yên Tử là đỉnh cao nhất của vòng cung Đông Triều, vòng cung cuối cùng của năm dãy núi hình dẻ quạt của Bắc Bộ. Ngọn núi cao nhất (1.068m) được biết đến với nhiều tên gọi như: Núi Voi (vì có hình giống đầu và lưng voi), Phù Vân Sơn (vì nhìn từ xa ngọn núi như bồng bềnh trên những đám mây), Bạch Vân Sơn (vì luôn có mây trắng bao quanh) hay Linh Sơn (núi thiêng)… Tuy nhiên, cái tên thông dụng nhất mà nhiều người biết đến là Yên Tử, biệt danh của đạo sĩ An Kỳ Sinh, người đầu tiên lên núi lập am tu, luyện thuốc trường sinh cách đây trên 1.000 năm.

Núi Yên Tử đã được các nhà địa lý cổ phương Đông xem như là một trong những phúc địa “Giao Châu”, nơi tích tụ khí thiêng sông núi, trời đất giao hòa, giúp con người dễ dàng thoát tục để đến với một không gian thanh tịnh, không vướng bụi trần.

Cách đây hơn 7 thế kỷ, vua Trần Nhân Tông sau khi nhường ngôi lại cho con trai là Trần Anh Tông, đã chọn Yên Tử làm nơi tu hành, thành lập ra phái Thiền viện Trúc Lâm Yên Tử – dòng thiền mang đậm bản sắc Việt, với mong muốn xây dựng một quốc gia hạnh phúc, đoàn kết và hướng thiện.

Trải qua nhiều biến cố, thăng trầm và dấu vết của thời gian, ngày nay các di tích còn lại ở Yên Tử là 11 ngôi chùa và hàng trăm am, tháp, bia, tượng, hội tụ đầy đủ những phong cách, giá trị quý giá về kiến trúc, mỹ thuật, điêu khắc của các triều đại Lý – Trần – Lê – Nguyễn.

Đặc biệt, các văn bia ở Yên Tử đều chứa đựng một lượng thông tin rất lớn. Qua nghiên cứu các văn bia ở đây, chúng ta có thể lập lại được một phả hệ những nhà sư đã tu hành tại đây cùng với lược sử của họ, từ đó có thể nghiên cứu được tình hình phát triển của Phật giáo Trúc Lâm qua từng thời kỳ.

Ngoài các giá trị lịch sử văn hóa, Yên Tử còn nổi tiếng với cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ. Nơi đây gìn giữ được gần như nguyên vẹn khoảng 2.700 ha rừng nguyên sinh. Vẻ đẹp của Yên Tử còn là sự kỳ vĩ của núi non hòa với nét cổ kính, trầm mặc của chùa, am, tháp, lăng, là sự thơ mộng của mây trời, non nước lẫn với vẻ đẹp của cây cỏ hoa lá và chim muông; là sự phong phú của thảm thực vật với những loại cây dược liệu có giá trị cao về mặt y học.

Với những giá trị đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1419/QĐ-TTg ngày 27/9/2012 xếp hạng Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh Yên Tử là di tích quốc gia đặc biệt. Tháng 1/2021, Chính phủ giao UBND tỉnh Quảng Ninh chủ trì, phối hợp với các tỉnh Bắc Giang, Hải Dương và các cơ quan liên quan thực hiện các bước xây dựng hồ sơ đề cử Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc trình UNESCO xem xét, ghi vào Danh mục Di sản Thế giới. Ngày 26/1/2024, hồ sơ đã được trình lên UNESCO và sẽ được bảo vệ tại Kỳ họp lần thứ 47 của Ủy ban Di sản thế giới tại Pháp vào tháng 7 tới.

GIÁ TRỊ TRƯỜNG TỒN CỦA MỘT DI SẢN VĂN HÓA

Những năm qua, việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị khu di tích và danh thắng Yên Tử luôn được tỉnh Quảng Ninh, thành phố Uông Bí và các đơn vị liên quan đặt lên hàng đầu. Trong đó, tỉnh và thành phố Uông Bí đã tập trung đầu tư hạ tầng giao thông đồng bộ, hiện đại, kết nối liên thông Yên Tử với Khu di tích nhà Trần tại Đông Triều; chỉnh trang hệ thống biển chỉ dẫn, sơ đồ, biển báo; sửa chữa toàn bộ hệ thống lan can trên tuyến đường hành hương bộ từ chùa Hoa Yên đi chùa Vân Tiêu và đi An Kỳ Sinh, đoạn từ chùa Một Mái đi Bảo Sái lên An Kỳ Sinh và từ An Kỳ Sinh lên chùa Đồng; sửa chữa, bảo dưỡng các bậc đá bị bong, bật trên toàn bộ tuyến đường hành hương bộ từ chùa Giải Oan – Hoa Yên – Một Mái – Bảo Sái – An Kỳ Sinh; tổ chức trưng bày chuyên đề: “Văn hóa nhà Trần và Phật giáo Yên Tử”…

Là doanh nghiệp khai thác dịch vụ du lịch tại Yên Tử, Công ty CP Phát triển Tùng Lâm đã đầu tư cơ sở vật chất đồng bộ với: Khu tĩnh dưỡng Legacy Yên Tử (133 phòng); hội trường Diên Hồng Ballroom (700 chỗ); sân quảng trường Minh Tâm và Hoa Tâm; hệ thống cáp treo hiện đại theo công nghệ Pháp lên chùa Hoa Yên và chùa Đồng…

Cùng với đó là nhiều sản phẩm du lịch mang đậm nét văn hóa truyền thống, như: Thiền, hội họa, trình diễn thời trang, ẩm thực, hội nghị, hội thảo… Những sản phẩm này không chỉ mang đến cho người dân và du khách trải nghiệm thú vị, mà còn xây dựng Yên Tử là điểm đến 4 mùa với đa màu sắc.

Yên Tử với các giá trị lịch sử văn hóa còn hiện hữu cho tới hôm nay vẫn đang từng ngày được nhiều thế hệ nối tiếp kế thừa, ngày một phát triển, lan tỏa tới nhiều vùng, miền trong và ngoài nước.

“Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc chính là đại diện cho sức sống của một di sản văn hóa lâu đời, sống động vẫn tiếp tục phát triển cho đến ngày nay.
Tiếp nối truyền thống hàng ngàn năm qua, tỉnh Quảng Ninh cùng với tỉnh Bắc Giang, Hải Dương tích cực chung sức bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa, lịch sử, khảo cổ, đa dạng sinh học, địa chất cũng như các danh lam thắng cảnh đặc sắc của Quần thể Di tích. Qua đó, gìn giữ, trao truyền những giá trị di sản cho thế hệ tương lai, cũng như quảng bá di sản văn hóa Việt Nam ra quốc tế.”
— Bà Nguyễn Thị Hạnh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh