Chùa Ngọa Vân Quảng Ninh là một trong những di tích tâm linh quan trọng của Phật giáo Việt Nam, nơi lưu giữ dấu ấn cuối cùng của Phật hoàng Trần Nhân Tông. Cùng Yên Tử Tùng Lâm khám phá quần thể kiến trúc độc đáo ba tầng của ngôi chùa linh thiêng này.

1. Giới thiệu về chùa Ngọa Vân

Chùa Ngọa Vân tọa lạc tại trung tâm sườn phía Nam núi Bảo Đài (còn được biết đến với tên gọi núi Vây Rồng), thuộc địa phận hai xã An Sinh và Bình Khê, thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. Đây là một quần thể kiến trúc chùa tháp quan trọng của Thiền phái Trúc Lâm trên dãy Yên Tử, được xem là thánh địa của Phật giáo Việt Nam bởi đây chính là nơi Phật hoàng Trần Nhân Tông đã tu hành và đắc đạo.

Nằm ở độ cao 500m so với mực nước biển, ngôi chùa được bao bọc bởi không gian đại ngàn hùng vĩ. Quần thể chùa am Ngọa Vân bao gồm nhiều công trình kiến trúc phân bố từ chân núi lên đến đỉnh Ngọa Vân, thường được người dân địa phương gọi với nhiều tên như khu Chùa đổ, Nhà Mẫu hay Bàn Cờ tiên.

Với kiến trúc độc đáo, không gian thanh tịnh cùng những câu chuyện lịch sử linh thiêng, chùa Ngọa Vân Quảng Ninh đã trở thành điểm đến du lịch tâm linh hấp dẫn tại Yên Tử. Mỗi năm, nơi đây thu hút hàng vạn du khách và Phật tử đến hành hương, chiêm bái. Năm 2006, chùa Ngọa Vân chính thức được công nhận là di tích văn hóa – lịch sử cấp Quốc gia.

2. Lịch sử hình thành và phát triển chùa Ngọa Vân

Chùa Ngọa Vân có vị thế đặc biệt quan trọng trong đời sống văn hóa tâm linh của người dân Quảng Ninh nói riêng và người Việt Nam nói chung. Quá trình hình thành và phát triển của ngôi chùa gắn liền với những dấu mốc lịch sử quan trọng:

• Tháng 5 năm 1307: Theo ghi chép trong Đại Việt sử ký toàn thư, đây là thời điểm Trúc Lâm Đại Sĩ (tức Phật hoàng Trần Nhân Tông) lên đỉnh Ngọa Vân để tu tập.

• Ngày 1 tháng 11 năm 1308: Đánh dấu thời khắc Phật hoàng Trần Nhân Tông nhập niết bàn tại am Ngọa Vân. Sau khi ngài viên tịch, am nơi ngài từng tu hành được sử dụng làm nơi thờ cúng. Chùa Ngọa Vân được xây dựng nhằm thờ Phật và thực hiện các nghi lễ Phật giáo.

• Những năm 2000: Công trình được xây dựng và tôn tạo lại trên nền những phế tích cổ còn sót lại.

• Năm 2006: Chùa Ngọa Vân chính thức được công nhận là Di tích văn hóa – lịch sử cấp Quốc gia.

• Năm 2014: Ngôi chùa tiếp tục được trùng tu với lối kiến trúc chữ Nhị độc đáo có nguồn gốc từ thời Lê Trung Hưng.

3. Kiến trúc và quần thể di tích chùa Ngọa Vân

Quần thể chùa Ngọa Vân được thiết kế theo cấu trúc ba tầng độc đáo, mỗi tầng đều mang những giá trị lịch sử, văn hóa và tâm linh riêng biệt. Cách bố trí này không chỉ thể hiện tài năng kiến trúc của người xưa mà còn phản ánh triết lý Phật giáo sâu sắc.

3.1. 15 di tích dưới chân núi ở lớp thứ nhất

Tại lớp thấp nhất của quần thể chùa Ngọa Vân Quảng Ninh, du khách sẽ bắt gặp tập hợp 15 điểm di tích nằm dưới chân núi Bảo Đài. Những di tích tiêu biểu có thể kể đến như: khu rừng già Tàn Lọng, Phủ Am Trà, Đô Kiệu, Thông Đàn, Đá Chồng, Ba Bậc… Tất cả các điểm di tích này được kết nối với nhau bằng một con đường uốn lượn dọc theo triền dốc, dẫn du khách dần lên đến đỉnh núi thiêng.

3.2. Khu vực chùa Ngọa Vân trung ở lớp thứ hai

Lớp thứ hai trong quần thể di tích Ngọa Vân chính là chùa Ngọa Vân trung, tọa lạc tại sườn phía Nam núi Bảo Đài. Sau quá trình trùng tu và xây dựng lại trên nền chùa cũ vào năm 2014, ngôi chùa ngày nay hiện lên với công trình bằng gạch, mái cuốn vòm khang trang theo lối kiến trúc chữ Nhị, mô phỏng kiến trúc đặc trưng từ thời Lê Trung Hưng.

Kiến trúc chùa gồm hai tòa chính: Tiền đường và Hậu đường, tạo nên không gian trang nghiêm và tĩnh tại. Chùa Ngọa Vân trung còn đóng vai trò là trung tâm của lễ hội Xuân Ngọa Vân – lễ hội diễn ra từ mùng 9 tháng Giêng đến hết tháng 3 Âm lịch hàng năm. Đây là nơi diễn ra các nghi lễ quan trọng như lễ khai xuân, lễ cầu quốc thái dân an với quy mô tổ chức long trọng.

3.3. Đỉnh cao nhất – nơi tu hành của Phật hoàng đặt ở lớp thứ ba

Lớp thứ ba, đồng thời là lớp cao nhất của quần thể di tích Ngọa Vân bao gồm: chùa Ngọa Vân thượng, am Ngọa Vân, Phật Hoàng tháp, Đoan Nghiêm tháp và Am Sơn thần. Tọa lạc trên đỉnh núi huyền bí với mây phủ quanh năm, đây là nơi lưu giữ nhiều dấu tích thiêng liêng về những ngày cuối cùng trong cuộc đời tu thiền của Phật hoàng Trần Nhân Tông.

4. Cảnh quan thiên nhiên tại chùa Ngọa Vân

Chùa Ngọa Vân là điểm dừng chân lý tưởng của nhiều du khách bởi sở hữu cảnh quan thiên nhiên nguyên sơ và hùng vĩ. Nằm trong khu vực vòng cung Đông Triều Quảng Ninh, ngôi chùa như được bao bọc, ôm ấp bởi những dãy núi xanh mướt quanh năm.

Khi đến tham quan ngôi chùa linh thiêng này, du khách sẽ có cơ hội chiêm ngưỡng những cây thông trăm tuổi cùng rừng trúc bạt ngàn tạo nên bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp. Đặc biệt, không gian thanh tịnh nơi đây giúp du khách tìm được sự bình yên cho tâm hồn, tạm gác lại những bon chen, hối hả của cuộc sống thường nhật.

5. Thời điểm lý tưởng để ghé thăm chùa Ngọa Vân

Nếu bạn đang lên kế hoạch tham quan chùa Ngọa Vân Quảng Ninh, có thể tham khảo hai khoảng thời gian lý tưởng sau:

• Tháng 1 – 3 Âm lịch: Đây được xem là thời điểm có thời tiết đẹp nhất để tham quan chùa, khi khí hậu trong lành, không quá nóng cũng không quá lạnh. Đặc biệt, trong khoảng thời gian này còn diễn ra nhiều lễ hội văn hóa đặc sắc, tiêu biểu là lễ hội Xuân Ngọa Vân thu hút đông đảo du khách tham gia.

• Rằm tháng 7 (lễ Vu Lan): Vào dịp lễ Vu Lan (rằm tháng 7 Âm lịch hàng năm), chùa Ngọa Vân tổ chức nhiều hoạt động tâm linh ý nghĩa. Đây là thời điểm lý tưởng để du khách hành hương, chiêm bái và tham gia các nghi lễ Phật giáo truyền thống.

6. Hướng dẫn di chuyển đến chùa Ngọa Vân

Hành trình hành hương chùa Ngọa Vân sẽ đưa du khách đi qua 3 lớp di tích đặc trưng. Lớp thấp nhất bắt đầu từ chân núi, kết nối những điểm di tích nhỏ tạo thành con đường uốn lượn dẫn lên đỉnh. Con đường đi bộ này dài khoảng 3km và là lựa chọn phổ biến của nhiều du khách, Phật tử muốn cảm nhận trọn vẹn hành trình tâm linh.

Bên cạnh đó, du khách cũng có thể lựa chọn hệ thống cáp treo để di chuyển lên núi một cách nhanh chóng. Giá vé cáp treo chùa Ngọa Vân hiện được áp dụng là 220.000 VNĐ/vé khứ hồi và 120.000 VNĐ/vé một chiều. Hành trình bằng cáp treo chỉ mất khoảng 15 phút, giúp du khách có cơ hội ngắm nhìn toàn cảnh núi rừng trùng điệp từ trên cao.

Từ ga cuối cáp treo, du khách sẽ tiếp tục đi bộ khoảng 300m và vượt qua 109 bậc thang để đến chùa Ngọa Vân trung – lớp thứ hai của khu di tích. Sau đó, có thể tiếp tục đi theo con đường nhỏ lát đá bên phải chùa để lên chùa Ngọa Vân thượng và am Ngọa Vân, nơi sẽ được chiêm ngưỡng toàn cảnh thiên nhiên hùng vĩ từ đỉnh núi.

7. Lễ hội chùa Ngọa Vân – Nét đẹp văn hóa tâm linh

Tương tự như lễ hội Yên Tử, lễ hội chùa Ngọa Vân diễn ra vào những ngày đầu năm, bắt đầu từ mùng 9 tháng Giêng và kéo dài suốt 3 tháng mùa xuân. Đây là sự kiện văn hóa tâm linh quan trọng, thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia chiêm bái, dâng hương, tri ân công đức của Phật hoàng Trần Nhân Tông và hướng về cội nguồn tâm linh dân tộc.

Lễ hội không chỉ mang ý nghĩa tôn vinh giá trị tư tưởng của Thiền phái Trúc Lâm, mà còn là dịp để người dân cầu phúc, cầu tài cho một năm mới an lành. Trong khuôn khổ lễ hội diễn ra nhiều nghi lễ trang trọng như: Lễ cầu quốc thái dân an, Lễ gióng trống – thỉnh chuông khai hội, Lễ dâng hương tri ân công đức Phật hoàng và các bậc tiền nhân.

Bên cạnh phần lễ, phần hội cũng diễn ra trong không khí rộn ràng với nhiều hoạt động văn hóa – văn nghệ, thể dục – thể thao hấp dẫn, từ diễu hành xe đạp đến giao lưu các làn điệu chèo và trò chơi dân gian truyền thống. Với nhiều hoạt động đặc sắc, lễ hội là dịp lý tưởng cho hành trình viếng chùa, vãng cảnh và hòa mình vào không khí sôi nổi, rộn ràng trong tiết đầu xuân.

8. Kinh nghiệm tham quan chùa Ngọa Vân

Trước khi có chuyến tham quan, hành hương và chiêm bái chùa Ngọa Vân, du khách có thể tham khảo một số kinh nghiệm hữu ích sau để có hành trình trọn vẹn:

• Trang phục: Khi đến chùa, nên lựa chọn những bộ trang phục kín đáo, lịch sự, tránh mặc quần áo hở hang. Nếu dự định đi bộ đường dài, hãy chọn trang phục và giày dép thoải mái, phù hợp cho việc di chuyển.

• Vật dụng cá nhân cần thiết: Du khách cần chuẩn bị giày thể thao, nước uống và một số vật dụng cá nhân cần thiết khác cho hành trình tham quan.

• Chuẩn bị lễ vật: Khi đến chùa nên chuẩn bị lễ chay phù hợp, không nên sử dụng tiền, vàng mã khi cúng Phật tại chùa.

• Giữ gìn vệ sinh môi trường: Để giữ cho cảnh quan chùa luôn sạch đẹp, du khách không nên xả rác bừa bãi mà hãy bỏ rác đúng nơi quy định.
  
• Một số quy định khác: Trong không gian chùa, du khách không nên cười đùa, nói chuyện ồn ào ảnh hưởng đến không gian thanh tịnh cũng như làm phiền người xung quanh. Ngoài ra, cần tôn trọng quy định không chụp ảnh tại những khu vực cấm.
  

Khám phá chùa Ngọa Vân Quảng Ninh với quần thể kiến trúc ba tầng độc đáo không chỉ là hành trình tâm linh ý nghĩa mà còn là cơ hội để du khách tìm hiểu về lịch sử, văn hóa Phật giáo Việt Nam. Yên Tử Tùng Lâm hy vọng những thông tin trên sẽ giúp quý du khách có chuyến hành hương trọn vẹn và ý nghĩa.